حضرات خمس

عوالم به رغم تنوع و کثرت آنها، به دو نوع کلی، منقسم می گردند: نخست، عوالم مینویی عُلوی؛ که اصلاً شرّ در آنها راه ندارد و خیر محض اند. دوم، عوالم سُفلی؛ که در آنها خیر و شر، مشوب به یکدیگرند، ولی بألاخره این عوالم سُفلی نیز پس از سیر استکمالی به عوالم عُلوی، مبدل می گردند و دو صفت موت و فنا که اساس تمام آلامند از آنها زائل گشته و به صفت حیات و بقاء موصوف می شوند.
«إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوَانُ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ‌».
بدین قرار ربوبیت و مکملیت رحمت حق، تنها شامل حال اهل عالم نمی گردد، بلکه خود عوالم نیز مشمول ربوبیت و مکملیت پروردگارند. «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ‌». از تعمق در آنچه گفته شد، وبلاگ حضرات کلمه خمس و مراتب پنج گانه ی آنها نیز استنتاج می گردد.
ابتدا ذکر این نکته نیز ضروری است که برخی از حکمای انسی چون قونوی، وبلاگ حضرات کلمه را پنج دانسته اند؛ و برخی دیگر چون مؤیدالدین جندی، وبلاگ حضرات کلمه را شش برشمرده اند، که به نظر می رسد شش دانستن وبلاگ حضرات کلمه ، به وجهی با مبادی حکمت انسی تناسب بیشتری دارد.
1. حضرت حق برای ایجاد و تکامل بخشیدن به ذوات ناقص به اسمائی که رب و پروردگار این اعیان به شمار می روند، تجلی می کند. (حضرت اسماء و صفات)
2. این اسماء و صفات را در علم حق، مظاهری است که هر مظهری از این مظاهر، عینی از اعیان ثابته است و بدین طریق اعیان ثابته به نحو تفصیل متقرر می گردند و از یکدیگر تمیز می یابند. ( وبلاگ حضرات کلمه اعیان ثابته)
تجلی حق به ذات خود که منشأ تمیّز اعیان ثابته است، فیض اقدس نامیده می شود.
3. مظهر هر اسمی به دو وجه متصور است. نخست آنکه مظهر تام آن اسم باشد و تمام حقیقت اسم مذکور در وی تجلی یابد؛ و یا آنکه مجلای وجهی از وجوه این اسم باشد. در صورت اول، آن را ماهیت و اصل، و در صورت دوم، فرع و یا هویت نامند. بدین قرار، هویات همان فروع ماهیات اند. این مطلب را به وجه دیگر نیز می توان تقریر نمود. بدین بیان که مقصود از خلقت، رحمت به ذوات ناقص است. بدین وجه که نخست همه ی ذوات ناقص خلق شوند و سپس به کمال هدایت گردند. اما این ذوات ناقص به دو وجه متصورند؛ نخست آنکه مظهر تام تعیّنی از تعیّنات وجود مطلق باشند؛ در این صورت ذات مذکور، از تمامیت نسبی برخوردارند یعنی از جهتی تام و از جهتی ناقص اند. جهت تام آنها در این است که مُجلای کامل اسمی هستند که مظهر آنند، اما جهت نقص ایشان در این است که مظهر دیگر اسماء به شمار نمی روند. این گونه مظاهر تام را حکمای انسی روح کلی می نامند و عالم آنها را عالم ارواح کلیه می نامند. عالم ارواح کلیه به تقریب برابر است با عالم نوئیا در نزد افلاطون و همان عالمی است که مُثُل و حقایق کلی در آن تحقق دارند (عالم مُثُل)...